Dzięki niespotykanemu w toku ewolucji rozwojowi struktur mózgowych człowiek wykształcił rozwiniętą zdolność myślenia. Realizowane jest ono za pomocą rozbudowanych procesów poznawczych opartych na działaniu mózgowych sieci neuronalnych. Dzięki myśleniu człowiek ma zdolność do ujmowania związków i zależności pomiędzy zjawiskami otaczającego świata. Możliwe jest wówczas tworzenie symbolicznych reprezentacji rzeczywistości subiektywnej (nie obiektywnych prawd) w oparciu o transformacje informacji nabytych w toku wcześniejszych doświadczeń. Myślenie umożliwia poznawanie rzeczywistości, tworzenie planów i dokonywanie odkryć oraz formułowanie ocen i wniosków, które pozwalają zaspokajać potrzeby oraz stwarzać warunki do własnego rozwoju. Większość tych operacji umysłowych zachodzi jednak niezależnie od naszej woli. Na ogół świadomi jesteśmy jedynie ostatecznych rezultatów tych procesów, które skutkują określonymi zachowaniami. Same myśli umykają naszej uwadze.