TERAPIA AKCEPTACJI I ZAANGAŻOWANIA – CO TO W PRAKTYCE OZNACZA?

Terapia Akceptacji i Zaangażowania jest opartą na dowodach naukowych metodą treningu psychologicznego i psychoterapii zaliczanym do tzw. terapii behawioralnych III fali. Terapii powstałej na bazie behawioryzmu B.F. Skinnera – osiągnięć i słabych stron nauki o procesie uczenia się funkcjonowania we współczesnym świecie. Twórcą terapii Akceptacji i Zaangażowania (ACT) jest Steven Hayes – jeden z najwybitniejszych współcześnie żyjących psychologów związany z University of Nevada w Reno. Bazując na dorobku przeszłych pokoleń S. Hayes odniósł się w założeniach opracowanej przez siebie metodyki pracy z pacjentem zarówno do wywodzących się z laboratorium, eksperymentalnych zasad uczenia się zwierząt stosowanego do modyfikacji ludzkiego zachowania – tzw. warunkowania klasycznego i sprawczego [tzw. I fala behawioryzmu], jak również do założeń klasycznej terapii poznawczo-behawioralnej [tzw. II fala behawioryzmu – więcej patrz załadka terapia CBT] uznającej myśli za główną przyczynę zachowania, a zatem postulującego generowanie zmian w ludzkim zachowaniu poprzez modyfikację zmiany treści myśli. Badacz ten wraz z zespołem współpracowników dokonał podsumowania wieloznaczności i rozbieżności zawartych w pismach Skinnera, aby w latach 80. XX wieku unaocznić główne osiągnięcie ewolucyjne jakim jest rozwój języka w populacji ludzkiej, które istotnie modyfikuje sposoby odbioru otaczającej nas rzeczywistości, a tym samym sposoby uczenia się zachowań i możliwości ich modyfikacji. Pozwoliło to na prowadzenie przełomowych, eksperymantalnych badań nad myśleniem i językiem (teoria ram relacyjnych – RTF), które zaowocowały opracowaniem metod terapeutycznych opartych na wzmacnianiu metafor oraz efektywności medytacji i co najważniejsze pozwoliły na ujęcie w ramy naukowe zagadnień odnoszących się do pytań egzystencjalnych stawianych przez dawnych filozofów skoncentrowanych wokół tematyki sensu życia i wartości.

W przeciwieństwie do praktyków zorientowanych poznawczo-behawioralnie ( tzw. II fala behawioryzmu lub klasyczna CBT) terapeuci ACT nie koncentrują się wokół tego co osoba myśli, jakie wrażenia i emocje stają się jej udziałem, ale ogniskują zainteresowanie wokół relacji osoby z tym co przeżywa. Wszyscy, z racji operowania myśleniem i językiem jesteśmy zdolni do praktykowania zachowań niejawnych (porównywania się, zamartwiania, powtarzalnego wspominania nazywanego ruminowaniem oraz odczuwania pełnego wachlarza stanów emocjonalnych i powiązanych z nimi reakcji fizjologicznych), ale nie wszyscy doświadczanie ich odbierany w ten sam sposób. Jedni przyjmują je z akceptacją, inni unikają przykrych doświadczeń, a ocena adaptacyjności każdego z tych zachowań nie da się zrozumieć bez odwołania do kontekstu (funkcjonalny kontekstualizm – FC). Czasem unikanie czegoś jest najbardziej użytecznym rozwiązaniem, przestaje jednak takim być, gdy przyczynia się do utraty kontaktu z czymś osobiście ważnym. Nie istnieją zatem zachowania właściwe lub niewłaściwe per se, ale te które w sposób niezmienny powielane oddalają nas od ważnych dla nas sposobów realizacji siebie i satysfakcjonującego współistnienia z innymi nazwać możemy zbyt sztywnymi, niefunkcjonalnymi. Dlatego w 2006 roku przedstawiciele terapii ACT zaczęli mówić o elastyczności psychologicznej jako podstawowej umiejętności adaptacyjnej we współczesnym świecie, pozwalającej zgodnie z maksymą K. Darwina przetrwać nie najlepszym, ale tym którzy rozwiną zdolność najlepszego przystosowania do zmian i wyzwań codzienności. Właściwość ta definiowana jest jako zdolność do pełnego kontaktu z chwilą obecną oraz myślami i uczuciami, jakie się z tymi myślami wiążą, bez niepotrzebnego bronienia się, i w zależności od sytuacji, do utrzymania lub zmiany zachowania w służbie własnych celów i wartości.

Terapia ta jest sposobem podwyższania jakości życia oraz rozwiązywania problemów psychologicznych i zapobiegania im. Jest także zalecana dla osób zainteresowanych samorozwojem swojego umysłu, szukających sensownego, satysfakcjonującego życia, w zgodzie z tym co subiektywnie jednostka uznaje za ważne i istotne z jej punktu widzenia. Pozwala wieść pełne życie pomimo okresowo doświadczanego cierpienia i trudności, które są udziałem wszystkich ludzi bez wyjątku, a jednak często są doświadczane w sposób zindywidualizowany i bardzo intymny.